ევროპის ფესტივალები კოვიდ პანდემიის დროს

 

ევროპის ფესტივალები კოვიდ პანდემიის დროს

 

ევროპის ფესტივალების ასოციაციის ანგარიშის მიხედვით

2021 წლის მარტის მონაცემებით

 

 

ეს წერილი პრაქტიკულად გაგრძელებაა იმ წერილისა სადაც პანდემიის დროს ევროპულ თეატრებზე ვსაუბრობდით. ვფიქრობ ჩვენი კულტურის “საჭეთ მპყრობელნი“ /სტეიკჰოლდერები/ თითქმის არაფრის კეთების ფონზე ამჯერად საინტერესოა ვნახოთ რა მდგომარეობაა საფესტივალო სექტორში და რა გადაწყვეტილებებს იღებდა და იღებს მთავრობები ევროპაში.

არსებული გამოცდილება გვაჩვენებს რომ ექსპერტთა (ოღონდ ნამდვილ ექსპერტთა - რა საოცრებაა რომ საქართველოში ესეც ხაზგასასმელია რომ ამ შემთხვევაში ექსპერტები ნამდვილია საჭირო „ფეიქი“არ იმუშავებს, პროფესიონალიზმი საქმის რეალურ ცოდნაშია და არა საზაფხულო ბანაკებში მიღებულ სერთიფიკატებში, ან თვით აღიარებებში - „მე ვარ ექსპერტი, მე ვარ მსოფლიო მნიშვნელობის ვარსკვლავი“ და ა.შ.; კვლევას მეთოდები აქვს და არა ამბების თხრობა და ა.შ.) საბჭოებია საჭირო რაც სახელმწიფოს დაეხმარება საერთაშორისო გამოცდილებათა გათვალისწინებით და ადგილობრივ რეალობაზე დაყრდნობით შეიმუშავონ ქმედით რეკომენდაციების ჩვენი კულტურის დასახმარებლად. კარგია რომ ხდება ახალგაზრდების მობილიზება, გაპროტესტება, სამოქალაქო აქტივობის ჩვენება, ცუდია როცა ბიუჯეტზე მყოფი ხელოვანები დუმილით და სოლიდარობის არ ქონას ავლენენ. ხელოვანები და კულტურის წარმომადგენლები დალაგებულ, დავარცხნილ ევროპაშიც კი აპროტესტებენ, იქ სადაც კულტურის პოლიტიკა უუნარო აღმოჩნდა და აჩვენა კრიზისი. და თქვენ წარმოიდგინეთ რა ხდება ჩვენთან, სადაც არანაირიქმედითი პრაქტიკაზე ორიენტირებული სტრატეგია არ არსებობს არც მშვიდობიანი და არც კრიზისების დროს. აწ უკვე კულტურის სამინისტროს ევალება მკაფიო გამართული პოლიტიკის შემუშავება. და ერთხელ და სამუდამოდ პოლიტიკის და პრიორიტეტების დალაგება.

წარმოდგენილ წერილში შემოქმედებითი ევროპის 15 ქვეყნის მდგომარეობაა მოცემული.

 

შვედეთის ფესტივალები

 

კორონას ვითარება: შვედეთში  მოდის კორონას მესამე ტალღა. უამრავი შემთხვევები გვაქვს ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში.

არსებული ვითარება: შვედეთის ფესტივალების ასოციაცია საწევრო გადასახადებით არსებობს დაახლოებით 45-50 წევრი ფესტივალისგან; ამ დროისთვის მხოლოდ 5 ფესტივალი მიმდინარეობს. შვედეთში იმედი აქვთ, რომ ზოგიერთ ფესტივალს ზაფხულის განმავლობაში შეეძლება ფუნქციონირება.

როგორია ფესტივალების მომავალი: საკონცერტო სახლი სტოკჰოლმში გთავაზობთ უფასო კონცერტებს ყოველკვირეულად პირდაპირი ვიდეო სტრიმინგის საშუალებით და მათ კონცერტებს 10 000-ზე მეტი  ნახვა აქვთ. საშობაო კონცერტისთვის მათ 90 000 მაყურებელი ჰყავდათ ინტერნეტში.

ორკესტრისთვის რთულია შესრულება  ცოცხალ საზოგადოებასთან ინტერაქციის, ცოცხალი ურთიერთობის გარეშე.

ყველა პირდაპირი ვიდეო ჩვენებები (სტრიმინგი) უფასოა. პირდაპირი სტრიმინგის შემდეგ ისინი ტვირთავენ ვიდეოს სპეციალური ჩვენებების პლატფორმაზე; ისინი მთავრობისგან იღებენ გადამხდელთა ფულს ამის მხარდასაჭერად.

ზოგი ფესტივალი ქმნის ახალ პროდუქციას ვირტუალური ჩვენებების/სტრიმინგის ფუნქციით.

ვიმედოვნებთ, რომ ზაფხულის ბოლოს რამდენიმე ფესტივალი იფუნქციონირებს, მაგრამ ამის დაგეგმვა ძალიან რთულია.

 

ფინეთის ფესტივალები

არსებული ვითარება: ფინეთის ფესტივალებს, როგორც ორგანიზაციას, ამ დროისთვის არანაირი პრობლემა არ აქვს. მათ არ დაუკარგავთ არცერთი წევრი და მათ კიდევაც ყავთ 3 ან 4 ახალი წევრიც, რომლებიც შემოუერთდნენ ფესტივალების ასოციაციას. ფინეთის ფესტივალმა დაარწმუნა მთავრობა, რომ გაეთვალისწინებინათ 10 მილიონიანი ბიუჯეტი ამ პერიოდის ფესტივალების მხარდასაჭერად.

რადგან ფესტივალების არ დაეხარჯათ თანხები მგზავრობებზე, მნიშვნელოვანი დანაზოგი გაკეთდა მათ ბიუჯეტებში. მათ არ დაკარგეს სუბსიდიები, რადგან მთავრობა განაგრძობდა დანიშნული სუბსიდიების გადახდას გაუქმების შემთხვევაშიც კი. შედეგად, მათი ფინანსური მდგომარეობა ძალიან სტაბილურია. პარალელურად, შარშან სახელმწიფო ლატარიის[1] სისტემა ჩამოიშალა და წელს მრავალმა ფესტივალმა დაკარგა შემოსავლის მნიშვნელოვანი ნაწილი (დაახლოებით 30%). ეს ფინეთის ფესტივალების მთავარი პრობლემა იქნება.

 

როგორია ფესტივალების მომავალი

შესაძლებელია რომ ამ ზაფხულს ცოცხალი ფესტივალები უკვე ჩატარდეს, მაყურებლის 50% -იანი დასწრების უფლებით.

ისინი ასევე მუშაობენ ფესტივალების ჩატარების უსაფრთხოებაზე ორიენტირებულ "მწვანე წიგნზე". ის მზად იქნება უახლოეს კვირებში. ეს სახელმძღვანელო პრინციპები იქნება ყველა  ფესტივალისთვის ფინეთში.

მთავრობას არანაირი ინფორმაცია არ გაუვრცელებია თუ, როდის შეიმუშავებენ სათანადო წესებს. მაგრამ ისინი ამუშავებენ სპეციალურ საგარანტიო მოდელს, რომლითაც გადაიხდიან გარკვეულ კომპენსაციებს, მაშინ როდესაც მთავრობა გადაწყვეტს შეცვალოს წესები  და მიიღოს გადაწყვეტილება ფესტივალის გაუქმების შესახებ.

 

ფლანდრიის მუსიკალური ფესტივალების ფედერაცია (ბელგია)

 

არსებული ვითარება: კოვიდის ეპიდემიის დაწყების შემდეგ ფედერაციაში უფრო მეტი ფესტივალი გაწევრიანდა. მათ სჭირდებათ ქსელის მხარდაჭერა და თვლიან, რომ პროფესიული ქსელები მათ დაეხმარება შემოსავლის მოძიებაში.

ფესტივალებმა შარშან დაკარგეს ბილეთებიდან მიღებული შემოსავლის 100% და, ალბათ, იგივე მოხდება წელსაც. ფედერაციის ფესტივალების უმეტესობა კომერციული ხასიათისაა და მუშაობს გადამხდელთა/საბიუჯეტო ფულის გარეშე.. მათი რეალური ფინანსური მდგომარეობა ძალიან ცუდია.  სუბსიდირებულმა ფესტივალებმა შექმნეს ფინანსური ბუფერი, რადგან მათ ნაკლები ხარჯები ჰქონდათ და მათ უკვე მიღებული სუბსიდიების შენარჩუნება შეეძლოთ.

ზოგი ფესტივალი ითხოვს უფასო კონტრიბუციას, საჩუქარს ვიდეო სტრიმინგით მიწოდებული კონცერტებისთვის და ამას გარკვეული შემოსავალი მოაქვს. მაგალითად, ფლანდრიის ფესტივალებმა მიიღეს 3000 ევრომდე შემოსავალი რამდენიმე კონცერტისთვის. კვლევების მიხედვით სტრიმინგის დროს ჩართვებისას მაყურებლის 1/3 ახალია, რაც ძალიან პოზიტიურია და ჩვეულებრივი მუშაობისას ახალი მაყურებლის ასეთი ზრდა ძალიან რთულია.

როგორია ფესტივალების მომავალი:  ისინი მუშაობენ უსაფრთხო ღონისძიებების ორგანიზების პროტოკოლზე, რომელიც დაიწყება 15 მარტს; ეს სტაბილურ საფუძველს მისცემს ფესტივალებს, რომ დაიწყოს მუშაობა გაზაფხული-ზაფხულის სეზონზე.

მთავრობამ შეიმუშავა წინასწარი გადახდის კონცეფცია, რათა ფესტივალმა შეძლოს ორგანიზება. ეს არის 2%-იანი სესხი.  ფესტივალის გაუქმების შემთხვევაში, მას არ უნდა დაუბრუნოთ ის თანხა, რაც თქვენ უკვე გახარჯეთ. მთავრობამ გამოანთავისუფლა 50 მილიონი ევრო ფესტივალებისთვის 1 ივნისიდან დეკემბრის ბოლომდე პერიოდისთვის. ეს მექანიზმი უკვე გამოიყენებულ იქნა გასულ ზამთარშიც.

 

ირლანდიული ფესტივალების და ღონისძიებათა ასოციაცია (AOIFE)

ეპიდემიური მდგომარეობა: მთავრობამ გადაწყვიტა დეკემბრის დასაწყისიდან ყველა ბიზნესი და გამასპინძლებასთან დაკავშირებული ორგანიზაციების საქმიანობის განახლებას, თუმცა სინამდვილეში იძულებული გახდა 21 დეკემბრიდან კვლავ ჩაკეტილიყო, რაც დღემდე გრძელდება. ეს იწვევს პოლიტიკოსების მხრიდან შიშს რომ აღარ გარისკონ.

არსებული  ვითარება:  ფესტივალებს იმედი აქვს, რომ დაიწყებენ ძალიან მოკრძალებული ღონისძიებების ორგანიზებას ივლისის ბოლოდან, თუ კოვიდის მდგომარეობა გაუმჯობესდება. შესაძლოა 300 ადამიანი მაქსიმუმ გარე ღონისძიებებისთვის და 50 ადამიანის დახურულ სივრცეში. რაიმე სხვა პარამეტრები გათვალისწინებული არაა სანამ მოსახლეობის 80% არ იქნება აცრილი.

მთავრობა  ფიქრობს, რომ ოქტომბერ-ნოემბრისთვის მწვანე ქვეყნის სტატუსის მოპოვების შედეგად, თავისუფალი მობილობის დაბრუნებით ევროპაში საბოლოოდ მოხერხდება  გალვეის სამიტის ჩატარება.

ხელოვნების საბჭოებისა და ტურიზმის საბჭოების მიერ დაარსებული ფესტივალები მიიღებენ შემცირებულ გრანტებს. რადგანაც  აღარ არსებობს ტურიზმი, გრანტები შემცირდება თავდაპირველი თანხის 25% -მდე. მაყურებელი იქნება  ონლაინ რეჟიმში.  არანაირი საერთაშორისო ტურიზმი აღარ იქნება სავარაუდოდ სექტემბერ-ოქტომბრის თვეებამდე.

ხელოვნების საბჭოს ხარჯები 45% -ით გაიზარდა. სუბსიდიები ადაპტირებულია იმაზე, რომ აღარ იქნება „ცოცხალი“ აუდიტორია, არამედ მხოლოდ ონლაინ იქნება მაყურებელი. გრანტების 90% უნდა გადაეცეს ხელოვანებს.

ირლანდიის ფესტივალების ასოციაციის წევრი ფესტივალების 60%-მა  არ მიიღო  სუბსიდირება და თანაც  დაიღალა ონლაინ შეხვედრებით და, შესაბამისად, ნაკლებად ინტერესდება შემდგომი წევრობით.

როგორია ფესტივალების მომავალი : ფსონი დადებულია ფესტივალების ჰიბრიდულ მოდელებზე: პირდაპირი სტრიმინგი და შემცირებული აუდიტორია უკვე აღნიშნული შეზღუდვებისა და დადგენილი ნორმების გამო, ძალიან წევს დაბლა მოტივაციას. წლევანდელ წელზე დიდ იმედებს და დიდ მოლოდინებს არ ვამყარებთ.

 

სერბეთის ფესტივალების ასოციაცია

 

ეპიდემიური  მდგომარეობა: არ არის კარგი. შეიძლება კვლავ გამოცხადდეს სრული კარანტინი და საგანგებო მდგომარეობა.

არსებული ვითარება: ფესტივალის ასოციაცია გადარჩა მხოლოდ წევრების საწევრო გადასახადების ხარჯზე. ფესტივალებისთვის სუბსიდიები არ არის. სახელმწიფო სტრატეგიულად არ ფიქრობს გრძელვადიან გადაწყვეტილებებზე.

ამ წლისთვის სიტუაცია ჯერ კიდევ არ არის ნათელი. იანვარსა და თებერვალში რამდენიმე კონკურსი გამოცხადდა კულტურის სამინისტროში; ამ კონკურსების, ან ფინანსების გადანაწილების შედეგები გამოცხადდება აპრილში.

ზოგიერთმა ფესტივალმა შეიცვალა თარიღები იმის იმედით, რომ უფრო უკეთ გაეცნოს ვითარებას და ასევე დაელოდოს სახელმწიფო სუბსიდიებს.

როგორია ფესტივალების მომავალი:

ამ დროისთვის შეზღუდული შესაძლებლობებით მიმდინარეობს რამდენიმე კონცერტი. მათ ასევე შექმნეს ეროვნული სამუშაო ჯგუფი, ტურიზმისა და ხელოვნების წარმომადგენლებთან ერთად, ლობირების მიზნით, რათა შესაძლებელი გახდეს ფესტივალების გადარჩენა.

 

იტალიის ფესტივალები

 

არსებული ვითარება:  იტალიის ფესტივალების ასოციაციას სჯერა ევროპულ ქსელში ჩართვის მნიშვნელობისა და ისინი მუდმივად უჭერენ მხარს თავიანთ ფესტივალებს.

    როგორია ფესტივალების მომავალი

27 მარტი არის თარიღი მწვანე შუქისთვის ფესტივალების მუშაობის დასაწყებად. რა თქმა უნდა, ბევრი რამე, ჯერ კიდევ გაურკვეველია.. რთული ვითარებაა. სიმძლავრე იქნება 25%; ძირითდი წესი მაყურებლისთვის იქნება 400  ადამიანი ღია ცის ქვეშ და 200 ადამიანი შენობაში.

 

ლიეტუვა

 

ქვეყანაში სრული კარანტინია (საგანგებო მდგომარეობა გამკაცრებული წესებით) მაღაზიები ღიაა მაგრამ ნებისმიერი კულტურული აქტივობა შეჩერებულია. კულტურის სექტორის წარმომადგენლები იბრძვიან და ლობირებენ  თავიანთი შესაძლებლობების ფარგლებში და აქვთ იმედი რომ მიაღწევენ შედეგს.

 

კვიპროსი

 

კვიპროსის წარმომადგენელი აღნიშნავს რომ სერიოზული გაურკვევლობაა ქვეყანაში არსებული თეატრებისა და ფესტივალების მდგომარეობის შესახებ, თუმცა ცოტა ხნის წინ თეატრებს გახსნის უფლება მიეცათ. პოლიტიკოსები აწვდიდნენ არასაკმარის ინფორმაციას ან საერთოდ არ აწვდიდნენ ინფორმაციას, რამაც უკიდურესად გაართულა პანდემიასთან კულტურის ადაპტირების პროცესი.

 

საფრანგეთი

 

საფრანგეთის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ მათ უნდა აიძულონ ხოლმე სამინისტრო, რომ თუნდაც მწირი ინფორმაცია მიიღონ იმის შესახებ, თუ რა ფესტივალები დაიშვება, რა ტევადობით და როდის. სავარაუდოდ, ფესტივალები ზაფხულის განმავლობაში მაქსიმუმ 5000 ადამიანით იმუშავებს (ადგილებზე) და სამინისტრომ გამოაცხადა ფესტივალების დაფინანსების გარკვეული სქემები. ამასთან, მრავალი ფესტივალი ჩვეულებრივ ტარდება ზაფხულამდე და მათი პოზიცია გაურკვეველია. უმეტესწილად ჯერჯერობით სრული ინფორმაცია კულტურის სექტორს არა აქვს

.

ნიდერლანდების სამეფო

 

ნიდერლანდელმა აღნიშნა, რომ ქვეყანაში ჩაკეტვის პოლიტიკა ჯერ კიდევ მიმდინარეობს, მაგრამ მათ ექსპერიმენტები ჩაატარეს მცირე ზომის სპექტაკლებზე უსაფრთხოების ზომებით. ფესტივალები ეგუებიან სიტუაციას და უფრო და უფრო მყარდება სტრიმინგის კულტურა. მთავრობა მისდევს გერმანიის მაგალითს; მათ შექმნეს სტრატეგიული სამუშაო ჯგუფი, რომელიც პირდაპირ ესაუბრება მთავრობას მოკლე და გრძელვადიანი გადაწყვეტილებების შესამუშავებლად. დიდი თანხების ინვესტირება ხდება კულტურაში. თვითდასაქმებული კულტურის მუშაკები უფრო მეტ პრობლემას განიცდიან, მაგრამ კულტურული ორგანიზაციების თანამშრომლები, როგორიცაა ორკესტრები ან მუზეუმები, სტაბილურ ფინანსურ მდგომარეობაში არიან. სავარაუდოდ ფესტივალებს მუშაობის საშუალება მიეცემათ ზაფხულისთვის, იმ გარანტიით, რომ გაუქმების შემთხვევაში ანაზღაურდება ხარჯები. მსგავსი სისტემაა, როგორც ბელგიაში.

 

უკრაინა

 

უკრაინის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ ფესტივალები ნელ-ნელა მოდიან გონზე პანდემიური სტრესისგან, მაგრამ ძირითადად ისინი ელოდებიან მითითებებს სამინისტროსგან ისევე როგორც მიმდინარე ვაქცინაციის პროცესის შედეგებს მუშაობის შემდგომი განახლებისთვის. შარშანდელი გამოცდილების მიხედვით ფესტივალები წელს გეგმავენ მოკრძალებული ღონისძიებების ორგანიზებას გაზაფხულზე და განსაკუთრებით ზაფხულის თვეში, მაგრამ ძირითადად ფესტივალები მაინც მოლოდინის რეჟიმში არიან.

 

მალტა

 

ამ პირობებში ზოგიერთი ფესტივალი მაინც ჩატარდა, მაგრამ ბევრი მათგანი ფუნქციონირებს ინტერნეტით სტრიმინგების საშუალებთ. კულტურული ღონისძიებებზე მაყურებლის დასწრების შეზღუდვაა  100 მაყურებელი შენობებში და 300 გარე ღია სივრცის პროგრამებზე (პერსონალის ჩათვლით)  და უსაფრთხოების ყველა ზომის დაცვით.

 

უნგრეთი

 

ქვეყანა სრულ კარანტინშია. მთავრობა უარს ამბობს ფესტივალებისა და კულტურის სფეროში ღონისძიებებზე. მაგრამ კულტურის სექტორის წარმომადგენელთა ბრძოლა გრძელდება და ისინი შეინარჩუნებენ ზეწოლას მთავრობაზე.

 

ესპანეთი

 

შობის შემდეგ, სიტუაცია კიდევ უფრო გაუარესდა და მთავრობამ უფრო მკაცრი ზომები მიიღო. დღეს სიტუაცია ცოტათი უკეთესია. ისევ გაიხსნა თეატრები, შნობები და კინოთეატრები, მაგრამ იფუნქციონირებენ  მაყურებლის შეზღუდული წესებით.

ესპანეთის თითოეულ რეგიონს აქვს საკუთარი წესები კულტურისა და კოვიდის შესახებ. სხვადასხვა სექტორი და მათ შორის კულტურის  წარმომადგენლები ლობირებენ და ითხოვენ უფრო მეტ დახმარებას რეგიონალური და ცენტრალური მთავრობისგან კულტურის ყველა წარმომადგენლისთვის. ქვეყანაში  დიდი მოძრაობაა კულტურის არსებითი საჭიროებების გათვალისწინების ჩამოყალიბების მიზნით.

 

გერმანია

 

გერმანიის თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის წარმომადგენელმა აღნიშნა რომ გერმანიაში ყველაფერი გარანტირებულად გაუქმებულია ისევე როგორც ნიდერლანდებში მაგრამ სადღაც მაინც იტოვებენ იმედს რომ იმუშავებენ გარკვეულ დაგეგმარებაზე

 

 

 

ერთი თვალის გადავლებით შეიძლება ვთქვათ,, რომ სიტუაცია არაერთმნიშვნელოვანია. ზოგადად რთული და ითხოვს ჩვენი შემოქმედებითი ფანტაზიის გაზრდას, ახალი უნარჩვევების დაუფლებას. საჭიროა კადრების სწრაფი გადამზადება ახალი მოთხოვნების მიხედვით, ურთიერთ თანამშრომლობა მედიებთან და ახალი ტექნოლოგიების სპეციალისტებთან. ვიდეო სტრიმებზე გადასვლების შემთხვევაშიც კი ევროპული ფესტივალები ახალ პროდუქციებს ქმნიდნენ და არა ძველი არქივის ჩვენებით იფარგლებოდნენ, ხელს უწყობენ ეროვნული ხელოვნების განვითარებას. პრაქტიკულად ფესტივალებს დიდი  გადააზრების დრო უდგათ: შინაარსისთვის, კონცეფციისთვის და ისევ უნდა მიუბრუნდნენ პასუხებს კითხვებზე: ვისთვის?, რისთვის? და რატომ? დღეს კი ძალიან მნიშვნელოვანი ხდება ასევე - როგორ?

 

 

ლევან ხეთაგური

ევროპის ფესტივალების ასოციაციის წარმომადგენელი კავკასიაში

იუნესკოს თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტი

---

[1] ფინეთში ისევე, როგორც ბრიტანეთში და სხვა მრავალ ქვეყანაში ლატარიის ბიზნესი სახელმწიფოსია /კერძო მენეჯმენტით/ და მისი მოგება ხმარდება კულტურის /შეიძლება სხვა სფეროებსაც/ სუბსიდირებას

საშემსრულებლო ხელოვნება 2020 წლის პანდემიის დროს ევროპაში

 

            საშემსრულებლო ხელოვნება 2020 წლის პანდემიის დროს ევროპაში[1]

 

საქართველოში არსებული სიტუაციის ფონზე საშემსრულებლო ხელოვნებაში, როდესაც პრაქტიკულად 2020 წლის მარტის თვიდან თეატრებს არ მიუღია მაყურებელი შენობებში, ვფიქრობ ძალიან საინტერესო იქნება გაგვეგო თუ რა ხდებოდა ამ დროს მსოფლიოში. ჩვენი თეატრი ვერ იქნება იზოლირებული მსოფლიო პროცესებისგან.

ამჯერად გთავაზობთ იუნესკოს თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის გამოცდილებას და ასევე ევრო კავშირის ზოგიერთი წევრი ქვეყნის პოლიტიკურ ცვლილებებს ბიუჯეტებში ორიენტირებული პოსტპანდემიურ მდგომარეობაზე და კულტურის პოლიტიკაზე.

 

            იუნესკოს თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის / ITI/, როგორც საშემსრულებლო ხელოვნების მსოფლიო ორგანიზაცია 2020 წლის პანდემიის დროს აქტიურად იყო და არის ჩართული მონიტორინგის და ინფორმაციის შეგროვების პროცესში.

            გთავაზობთ ინფორმაციას თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის ევროპის საბჭოს სხდომის ანგარიშის ოქმის  /2020 წლის 20 ოქტომბერი,  ესწრებოდა 37 ცენტრი/ქვეყანა / მიხედვით.

დამსწრეთა მოკლე ანგარიშები /მდგომარეობა მოცემულია ძირითადად პანდემიის მეორე ტალღის წინა პერიოდიდან/:

             

            ავსტრია

            სპექტაკლები ტარდება გარკვეული შეზღუდვით. ცენტრი ითხოვს  ITI-ის როლს გაზრდას ევროპაში და კერძოდ ავსტრიაში სტრატეგიული დაგეგმარებისთვის, რჩევების მისაცემად, ყურადღების მისაქცევად და გავლენის გასაძლიერებლად.

            თეატრების და ოპერების გადაწყვეტილება იმუშავონ ამ შეზღუდვებით, გათვლილია მომავალზე.

            ბელგია/ფლანდრია/  და ნიდერლანდები

            ბელგიაში თეატრალური წარმოდგენები დაშვებულია. თეატრები გახსნილია და ხელოვანებს მთავრობა კარგად უჭერს მხარს ფინანსურადაც.

            ბევრი თეატრი დახურულია აუდიტორიის რაოდენობის შეზღუდვების გამო. 

            ბელგიაში თეატრები მუშაობენ ივნისიდან მოყოლებული, მაგრამ მომდევნო კვირას /27 ოქტომბრისთვის/ მეორე ტალღასთან დაკავშირებით ელოდებიან ახალ წესებს.

            ჰოლანდიაში ასევეა, თეატრები მუშაობენ წესების გათვალისწინებით, მხოლოდ 30 მაყურებელს უშვებენ დარბაზში. ამის გამო ბევრი თეატრი არც გახსნილა.

            გაუჭირდა მუსიკალურ თეატრს საერთაშორისო ურთიერთობების და დაგეგმარების გამო, ამიტომაც ბევრმა პროექტმა 2023-2024 წელს გადაინაცვლა.

             

            ხორვატია

            თეატრები შეზღუდვით მუშაობენ.

            პროექტების ნაწილი გადავიდა ონ-ლაინ პროგრამებზე, მათ შორის საერთაშორისო პროგრამები.

            ბეჭდვით და ელექტრონულ გამოცემებზე

             

            კვიპროსი

            გაჩნდა მეორე ტალღის პრობლემა, შემოვიდა ახალი აკრძალვები.

            თეატრებმა მიიღეს მხოლოდ დარბაზის 50% მაყურებლის დასწრების უფლება.

            ყველა საერთაშორისო პროგრამა გადაიდო 2021 წელზე.

             

             ესტონეთი

            სიტუაცია საკმაოდ კარგია, თეატრები ღიაა და ფუნქციონირებენ ყოველ საღამოს.

            უფრო პრობლემატურია საბავშვო და საყმაწვილო თეატრები, სადაც ბავშვების მიყვანას თავს არიდებენ პედაგოგები.

            მაგრამ სიტუაცია დღითიდღე უმჯობესდება.

            მთავრობა მხარს უჭერს თეატრებს და ინდივიდუალურად ხელოვანებს.

             

            ფინეთი

            მეორე ტალღის დროს თეატრებში შეიზღუდა მაყურებელი, თეატრები იმართება სიტუაციის და წესების მიხედვით 2021 წლის გაზაფხულამდე.

            მთავრობა მხარს უჭერს თეატრებს და ხელოვანებს.

            ყველა გასტროლი და საერთაშორისო პროგრამა გადადებულია.

             

            საფრანგეთი

            საფრანგეთში რთული სიტუაციაა, მოქმედებს ყველა შეზღუდვა, თითქმის ყველაფერი გაჩერებულია.

             ყველა აქტივობები გადატანილია სამომავლოდ.

             

            გერმანია

            მეორე ტალღამ თეატრების აქტივობა 40% დან 20% მდე შეამცირა.

            გერმანიის ფედერალური მოწყობის გამო არ არსებობს ცენტრალური წესები, ყველა მიწა შეზღუდვების გადაწყვეტილებას ღებულობს თავისი მდგომარეობიდან გამომდინარე.

            იმის გამო რომ ქვეყანაში დაფინანსების რამოდენიმე მოდელი მოქმედებს იურიდიულ ფორმებთან ერთად, ყველა თეატრი ვერ ახერხებს მუშაობას, სადაც სალაროს შემოსავალი შეადგენს ბიუჯეტის ნაწილს /მაგალითად 30-35%/.

            ზოგიერთ ადგილზე მხოლოდ მაყურებლის 20%-ია დაშვებული.

            ყველა ფესტივალი გაჩერდა. ინფიცირებულთა რიცხვი მატულობს და ტესტები არასაკმარისია. ITI -ის ცენტრი კონცენტრირებულად მუშაობს ახალგაზრდებზე.

            ცნობილი ბერლინის ფილარმონიული ორკესტრი, რომელიც მთელს მსოფლიოში გასტროლირებს, შეცვალა სტარტეგია და სოლიდარობის გამო 2020 მოემსახურება გერმანიის ქალაქებს, საკუთარ მოსახლეობას.

             

            უნგრეთი

            მეორე ტალღა ძლიერდება.

             თეატრები კვლავ გახსნილია, მომავალი უცნობია...

            ვმუშაობთ, იმაზე თუ როგორ განვაახლოთ პროექტები და ა.შ.

            ყველაზე დიდი პრობლემა ქვეყანაში ყველა სახელოვნებო უმაღლესების გაერთიანებაა.

            ამას აპროტესტებენ როგორც პროფესიონალები ასევე სტუდენტები. ამ პროტესტს მხარს უჭერს თეატრები ქვეყანაში

             

            იტალია

            შერეული სიტუაციაა, შესაძლებელია შენობებში თამაში მხოლოდ მაქსიმუმ 200 მაყურებლის დაშვებით.

            მრავალი პროექტი გადაიდო, მცირე აქტივობების გარდა.

            სხვადასხვა რეგიონში მაინც სხვადასხვა სიტუაციაა.

             

            ლატვია

            სიტუაცია ქვეყანაში დამძიმდა, რის გამოც სრულად დაიხურა ლატვიის ოპერის თეატრიც.

            სახელმწიფო ეხმარებოდა ზოგიერთ თეატრს და ისინიც მუშაობდნენ პანდემიის დროს 50% დატვირთვით.

            დაცულია სოციალური დისტანცირება დარბაზებში მცირე მაყურებლის რაოდენობის დაშვებით, ნახევრად ცარიელ დარბაზებში. 

            პანდემიის დროს ახალი რიგის თეატრმა, მისმა მთავარმა რეჟისორმა ალვის ხერმანისმა თავისი,  დასის ჩართულობით თეატრიდან დაიწყო ახალი სერიალის ტრანსლირება.

             

            ლუქსენბურგი

            პანდემიის დროს თეატრის აქტივობები შემცირდა და შეიზღუდა.

            თეატრებს შეუძლიათ დატვირთონ დარბაზის მხოლოდ 50% მაყურებლით.

            მთავრობამ სწრაფად იმოქმედა და თეატრებს და მსახიობებს გაუწია ფინანსური დახმარება.

            გეგმები გადატანილია შემდეგ წელზე.

             

            რუმინეთი

            სიტუაცია მძიმეა.

            ზაფხულში თეატრები მუშაობდნენ და ღონისძიებები გადავიდა ღია სივრცეში

            სექტემბრამდე გრძელდებოდა, კინოც ღია სივრცეში და ა.შ.

            ნაციონალური ფესტივალი გადავიდა ონლაინ რეჟიმზე ეროვნულ ტელევიზიასთან პარტნიორობით.

            პრობლემაა მსახიობების ხელფასებზე და შემოსავლებზე როცა თეატრები დახურულია. მიდის მათ დასახმარებლად ლობირების პროცესი. დარბაზებში მაყურებლის რაოდენობა  დასწრების 1/3-ით შეიზღუდა.

             

            სლოვაკეთი

            პირველი ტალღის დროს საქმე არ იყო ძალიან ცუდად, თუმცა იყო მკაცრი წესები და სლოვაკეთის თეატრის 100 წლის აღნიშვნაში უამრავი ცვლილებები შევიდა /დაგეგმილი იყო უამრავი ღონისძიება/.

            შვებულებების შემდეგ დამძიმდა სიტუაცია, და წესებიც გამკაცრდა: სცენაზე 6 ადამიანზე მეტი აიკრძალა და მათაც ნიღბები უნდა გაეკეთებინათ.

            ამ შეზღუდვებით თეატრების მუშაობა გართულდა.

            გადავიდნენ ონლაინ პროექტებზე.

             

            სლოვენია

            ოქტომბრის ბოლოს თავიდან დაწესდა საკომენდატო საათი.

            პანდემური სიტუაცია რთულია.

            ძირითადად მუშაობა შეჩერებულია და განახლდება 2021 წლის მარტიდან .

             

            შვედეთი

            თეატრებში მაყურებლის რაოდენობა შეიზღუდა 50-მდე, მნიშვნელობა არა აქვს დარბაზის რაოდენობას.

             თუმცა სულ გვაწუხებს შეკითხვა რატომ არ ვრცელდება ანალოგიური შეზღუდვები სავაჭრო მოლებში, რესტორნებში და ა.შ.

            გადავედით ღია სივრცეებზე, დრო გამოვიყენეთ შვედური პიესების თარგმანზე, ყველაფერი გადადის ელექტრონულად.

            შვედური თეატრის წლევანდელი შოუ ქეისი ონლაინ გაიმართება.

             

            გაერთიანებული სამეფო

             

            ინგლისში ინფიცირებულთა ყველაზე მაღალი რიცხვია ევროპაში.

             შენობები დაკეტილია. თეატრები, ფესტივალები და სხვა ორგანიზაციები - ბევრს მუშაობენ საჭიროებების იდენტიფიცირებაზე და ახალი მაყურებლის გამოვლენაზე, მათთან კავშირის შენარჩუნებაზე, რაც უმნიშვნელოვანესია მომავლისთვის, ვიდრე ეს ოდესმე ყოფილა.

            ძალიან რთული დროა, მოსაძებნია ახალი ჰიბრიდული ფორმები

 

            შვეიცარია

 

            ინფიცირებულთა რიცხვი იზრდება.

            ჩვენ მოკლე განაცხადს გავაკეთებთ, პანდემიამ გვაჩვენა, რომ უნდა ვიბრძოლოთ არსებობისთვის, დღეს შეიძლება  ჩვენს ქვეყნებს და მთავრობებს - აღარ ვჭირდებით !?

 

 

სათეატრო სფეროს შემდეგ მსურს ძალიან მოკლედ მიმოვიხილო ევრო კავშირის ქვეყნების საერთო და კერძოდ და კულტურის პოლიტიკის და არა მხოლოდ ზოგიერთი საკითხი - თუ როგორ იქცეოდა ევრო კავშირის წევრი ქვეყნები - პანდემიის დროს /ზოგიერთი მაგალითი/ 2020 წლის მიხედვით:

 

            საფრანგეთი – (3 სექტემბრის მონაცემით)

            გამოყო €100 მილიარდი ბიუჯეტი, €40 მილიარდი, რაც მოდის საბჭოს მიერ ივლისში მიღწეულ მნიშვნელოვან ევროპულ შეთანხმებაზე, რომელიც განბლოკილი იქნება ორი წლის განმავლობაში (2020-2022).

            - ამ გეგმის მიზანია მოკლევადიან პერსპექტივაში დასაქმების ხელშეწყობა და საფრანგეთის 2030 წლის ეკონომიკისთვის გზის გახსნა, რომელიც იქნება უფრო „მწვანე“, კონკურენტუნარიანი, სტაბილური და ინკლუზიური. ეს არის გეგმის 3 პრიორიტეტი: ეკოლოგია, კონკურენტუნარიანობა და ერთიანობა.

            - 36 მილიარდი ევრო დაიხარჯება უნარ-ჩვევებისა და სოციალური და ტერიტორიული ერთიანობის დასახმარებლად.

            - კულტურის სექცია შემოიფარგლება "მხატვრული შემოქმედებით".

            - იმავე ბმულზე მოცემულია შემდეგი დამატებითი განმარტება: ”2021 წლის 1 იანვრიდან, აღდგენის გეგმის წყალობით, სახელმწიფოს პრიორიტეტი მიენიჭება შემოქმედებით სექტორში საქმიანობის განახლებას და შემოქმედებითი დასაქმების მხარდაჭერას, 469 მილიონი ევროს მობილიზებით. კრედიტები ორი წლის განმავლობაში, მათ შორის 353 მილიონი ევრო 2021 წლიდან;

             

            იტალია 17 სექტემბრის მიხედვით

            209 მილიარდი ევრო ევროკავშირის ფული გრანტებისთვის და სესხებისთვის.

            - ფოკუსირება ექვს პრიორიტეტზე ან კლასტერზე:

            • დიგიტალიზაცია;

            • ინოვაცია და ზრდა ;

            • მწვანე პოლიტიკა, რომელიც მიმართულია დეკარბონიზაციისკენ;

            • სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა;

            • განათლება, თრენინგი, კვლევა და კულტურა;

            • სოციალური ერთიანობა და გენდერული თანასწორობა;

            • ჯანმრთელობა

            ”განათლების, თრენინგის, კვლევისა და კულტურის” კლასტერის შესწავლისას, ყურადღება გამახვილებულია განათლების რეფორმაზე და ნაკლებად კულტურული სექტორის ზომებზე.

            - დოკუმენტში ნათქვამია, რომ ”განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს კულტურული ინდუსტრიისა და ტურიზმის პოპულარიზაციას, იტალიის ნამდვილ სტრატეგიულ აქტივს.”

            აღდგენის გეგმის სრული დოკუმენტი  38-გვერდიანია.

            - მთავრობა ასევე გეგმავს იტალიის საგადასახადო სისტემის სრულად გადახედვას, შექმნის "ზრდისთვის ხელსაყრელ საგადასახადო სისტემას" საშუალო ფენის, განსაკუთრებით ოჯახების გადასახადების შემცირებით.

             

            პორტუგალია - 21 ივლისის მიხედვით

            პორტუგალიის აღდგენისა და მდგრადობის გეგმა (გავრცელებული ინფორმაციით) ემყარება 142 გვერდიან დოკუმენტს, სახელწოდებით ”სტრატეგიული ხედვა პორტუგალიისთვის 2020-2030 ეკონომიკური და სოციალური აღდგენის გეგმის შესახებ”, რომელიც გამოქვეყნდა 2020 წლის ივლისში

            - Covid-19 ევროკავშირის აღდგენის ფონდიდან 10 მილიარდი ევრო გამოიყოფა ათწლიანი გეგმით, რომელიც გამოყენებული იქნება 2021 წლის დასაწყისიდან 2030 წლამდე.

            - სამი ძირითადი პრიორიტეტი: "მდგრადობა", "კლიმატის გაუმჯობესება" და "ციფრულ ტექნოლოგიებზე  გადასვლა".

            - შემდგომი პრიორიტეტებია:

            დამოუკიდებელი ფონდი და განვითარების ბანკი კომპანიების დასახმარებლად

            კულტურული ქსელები, დეცენტრალიზაცია და დიგიტალიზაცია:

            პორტუგალიამ უნდა ჩადოს ინვესტიცია კულტურული და მხატვრული შემოქმედების აღჭურვილობაზე ქსელებში და ციფრულ თემასთან დაკავშირებულ „ჯერ კიდევ არასაკმარისად შესწავლილ ადგილებში“.

            კულტურა - ერთ-ერთი სექტორი, რომელიც "ჯანმრთელობისა და ეკონომიკური კრიზისის შედეგად ყველაზე მეტად დაზარალდა", მოუწევს გაიაროს კულტურული საქმიანობის დეცენტრალიზაცია, ქსელური მუშაობის შექმნა და "ახალ თაობებზე, განვითარებულ ნიჭზე" ორიენტირება.

            "არასაკმარისად შესწავლილი ტერიტორიების" დასაფარავად წარმოდგენილი კონკრეტული წინადადებების განვითარების მიზნით შეიქმნა ციფრული შემოქმედების საზოგადოებრივი ფონდის შექმნა, "ინოვაციური პროექტებისთვის, რომლებიც აერთიანებს ხელოვნებას და ტექნოლოგიას", "შემოქმედებითი ინკუბატორები  და ციფრული ხელოვნება", კავშირი უნივერსიტეტებთან და ტექნოლოგიურ ცენტრებთან.

            ასევე მხარს უჭერენ ხელსაყრელ პროგრამებს ხელსაქმის საქმიანობისთვის, "ტრადიციიდან გამომდინარე" და კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობის რეაბილიტაცია სამომავლო "ეკო-მხატვრული პროგრამებისთვის".

            კულტურის როლის აღდგენის გეგმა;

             

            ესპანეთი - 7 ოქტომბრის მიხედვით

            - 140 მილიარდი ევროს გამოყოფა 2021-2026 წლებში. (როგორც გრანტები, ასევე სესხები)

            - ხარჯების ნახევარზე მეტი - 72 მილიარდი ევრო - დაიხარჯება პირველი სამი წლის განმავლობაში.

            - ესპანეთის მთავრობა ასევე 27 მილიარდ ევროს გამოყოფს საკუთარი ეროვნული ბიუჯეტიდან, რათა დააჩქაროს განხორციელება ისე, რომ არ დაელოდოს კომისიას თანხების გაცემას.

            - ესპანეთი დახარჯავს თანხების 37% –ს მწვანე და ეკოლოგიურ გარდამავალ ეტაპზე, ხოლო 33% ციფრულ გარდამავალ ეტაპზე, - თქვა სანჩესმა - 37% –ით და 20% –ით კომისიის მოთხოვნით.

            - სანჩესმა ჩამოთვალა პოლიტიკის 10 პრიორიტეტი, მათ შორის ინფრასტრუქტურა (12%), განათლება და ტრენინგი (18%), მეცნიერება და ინოვაცია (17%), ინდუსტრიისა და მცირე და საშუალო ბიზნესის (17%) და კულტურისა და სპორტის მოდერნიზაცია (1.1%).

 

ლიეტუვა

ლიეტუვას მთავრობამ კულტურის სფეროში სხვადასხვა ღონისძიებისთვის გამოყო 25,000,000 EUR;

კულტურული ინსტიტუტებისა და კულტურული პროექტების საჭიროებისათვის ლიტვის კულტურულმა საბჭომ გამოყო 10,000,000 ევრო, რომელიც გამოყოფილი იქნა კულტურული დარგისთვის ლიტვის მთავრობისგან COVID-19 სიტუაციაში ეკონომიკური განვითარების პროგრამიდან;

43,000,000 ევროზე მეტი თანხა გამოიყო კულტურული ინფრასტრუქტურის განვითარებისა და განახლებისთვის;

ლიტვის კინოცენტრმა მიიღო 2,000,000 ევრო, რომელიც დაეთმო პროდუქციის განვითარებასა და გავრცელებას.

 

ევრო კავშირის რეკომენდაცია კულტურის დაფინანსებისთვის ბიუჯეტის 2% გათვალისწინება, რაც განიხილებოდა მინისტერიალზეც.

ევრო კავშირის გადაწყვეტილებების და ჩვენი რეალობიდან გამომდინარე შესაძლებელია  რეკომენდაციებისთვის გავითვალისწინოთ შემდეგი:

 

ცალსახაა, რომ საბიუჯეტო ორგანიზაციებმა 2021 წლის ბიუჯეტში აუცილებლად უნდა მოახდინონ კორექტირება - ახალი ტექნოლოგიების, ინტერნეტიზაციის და მოსახლეობის ინტერნეტზე წვდომის  მიმართულებით /დიგიტალიზაცია/.

მოსაფიქრებელია სტრატეგია მოსახლეობის დათრენინგებაში ახალი ტექნოლოგიების გამოსაყენებლად; მოსახლებისთვის დაბალბიუჯეტიანი აპარატურის მიწოდებით /პლანშეტი, ტელეფონი და ა.შ. განსაკუთრებით სკოლის მოსწავლეები, სტუდენტები/ ჰიბრიდული პროექტების და პროგრამების მზადება.

საწიროა შეიქმნას სტრატეგია ღირებულებათამ ფასეულებათა სისტემის მდგრადობის შესანარჩუნებლად; ემფათიისა და სოლიდარობის გასაძლიერებლად საზოგადოებაში;

განსაკუთრებული აქცენტები ახალგაზრდებზე, რომ გაიზარდოს წვდომა განათლებაზე

მოხდეს სოციალური და დასაქმების საკითხების მოგვარება. რეკომენდაციების პაკეტი გაცილებით ვრცელი და დეტალური შეიძლება იყოს, მაგრამ მის მზადებაში უნდა იყვნენ ჩართული ნამდვილი პროფესიონალები და არა დილეტანტები, ექსპერტები საერთაშორისო და არა პროვინციული ხედვით და მსოფლმხედველობით.

 

ჩვენს რეალობაში ნელე-ნელა კულტურაც და პოლიტიკაც ერთდროულად გადაიქცა პროვინციულად /მეშჩანურად, მდაბიურად/. ნელ-ნელა ნაბიჯ-ნაბიჯ მივდიოდით ამისკენ. პანდემიამ გაამწვავა „რაღაცეები“ და სრული ლუსტრაცია მოახდინა. ცხადად ვხედავ, რომ საერთო კრიზისში, ღირებულებათა კრიზისში, მოექცა არა მხოლოდ ჩინოვნიკთა უუნარობა და დეგრადაცია, არამედ თავად ხელოვანთა მიერ სოლიდარობის /რეალურის და არა მოჩვენებითის/, თანადგომის დაკარგვა.

წარმოუდგენელია, როგორ არ შეეცადნენ /სახელმწიფო სტრუქტურები და კერძო ორგანიზაციები/ დაენახათ, შეესწავლათ მსოფლიო პრაქტიკა. მრავალ საინტერესო მაგალითს, სწორ და შემოქმედებით /კრეატიული/ გადაწყვეტილებებს შორის ასევე მნიშვნელოვან ადილს იკავებდა სოლიდარობის გრძნობა, მაგალითად ევროპულმა ფესტივალებმა ვინც არ ჩაატარა საერთაშორისო პროგრამა სახელმწიფომ ბიუჯეტი არ ჩამოაჭრა და - ეს თანხა ეროვნულ /ქვეყნის/ პროექტებს და არტისტებს მოახმარეს /როგორც პროდიუსრებმა/ და თავად გახდნენ დამკვეთნი. ფინეთის ეროვნულმა მაუწყებელმა 30 სათეატრო პროექტი დაუკვეთა უმუშევრად დარჩენილ არტისტებს და რეჟისორებს; დაასაქმა რა უმუშევრად დარჩენილი ე.წ. ფრილანსერები, ხელოვანები, ლატვიის ეროვნულმა თეატრმა ჰერმანისის ხელმძღვანელობით /თეატრი დროებით ტელევიზიად გადააქცია/ და მაყურებელს ონლაინ ტელესერიალების შეთავაზება დაიწყო თავისი დასის ჩართულობით, ლიეტუვამ თეატრალურ პროექტებად აქცია კარანტინის დღიურები და ა.შ.

მაგალითებს რა დალევს. ძალიან კარგია საქართველოში შექმნილი ჰიბრიდული, ვიდეო პროექტები, ნებისმიერი კრეატიულობა და მხარდაჭერა ხელოვანებს, რომ არ გაჩერდეს დარგი და რაც მთავარია უმუშევრებმა მიიღონ დასაქმების საშუალება. საერთოდ მხარდასაჭერია ნებისმიერი აქტივობა რომელიც კულტურის სფეროში დასაქმებული ადამიანების მხარდაჭერაზეა მიმართული, მაგრამ ამავე დროს აუცილებელია სერიოზული გადაფასება და გადააზრება, თუ როგორ უნდა იმართებოდეს და ვითარედებოდეს კულტურის  როგორც სახელმწიფო ასევე კერძო სექტორი.

რისთვის წევრიანდებიან ქართული სახელოვნებო ინსტიტუციები საერთაშორისო ორგანიზაციებში, რაში იხდიან საწევროს, ან მივლინებების ხარჯებს, თუკი ვერანაირ პოზიტიურ დასკვნებს ვერ აკეთებენ და პოზიტიურ გამოცდილებას ვერ გადმოიღებენ და ბიუჯეტს კვლავ ტყუილად არ დახარჯავებ საარქივო ვიდეობის ჩვენებაში, ეს ეტაპი მსოფლიომ გაზაფხულზე გაიარა და მას შემდეგ რეგულარულად სიახლეებს სთავაზობდნენ საკუთარ მოქალაქეებს.

12.12.20

მასალა მოამზადა ლევან ხეთაგურმა, იუნესკოს თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის საშემსრულებლო უმაღლესი განათლების საბჭოს წევრი, თეატრის საერთაშოროსო ინსტიტუტის საქართველოს ცენტრის გენერალური მდივანი

 

P.S. რამოდენიმე თვე გავიდა ამ წერილის მომზადებიდან და სამწუხაროდ ჩვენს ქვეყანაში კულტურის პოლოტიკა კლავ მდუმარებაშია.

 

თაგები: კულტურის პოლიტიკა, თეატრი, საშემსრულებლო ხელოვნება, ევრო კავშირი, დიგიტალიზაცია,

---

[1] წერილი მომზადებულია იუნესკოს თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტის და ევროპის ფესტივალების ასოციაციის წყაროების მიხედვით.