სემ შეპარდის ამერიკული მითოლოგიზმი ნაწილი II

 ლევან ხეთაგური

 

სემ შეპარდის ამერიკული მითოლოგიზმი

 

ნაწილი II

 

 

აფრიკულ ტომებში “ზომბებს” ეძახდნენ ადამიანებს, რომელნიც მზად იყვნენ შეესრულებინათ ბელადის ნებისმიერი დავალება, მათ შორის თვითმკვლელობა, დედის მოკვლა ან საკუთარი შვილის. დღესდღეობით ზომბირება ესმით, როგორც ადამიანის ქცევის ცვლილება /ფსიქოლოგიური დაქვემდებარება/ ფსიქოქირურგიის დახმარებით, სხვადასხვა ბუნების ელექტრომაგნიტური ტალღების გამოყენებით, ნივთიერებებით, ჰიპნოზით, მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების ზემოქმედებით. იგი გაცოცხლებული მკვდარია, შემაზრზენი, რომლის შეჩერებაც სასინელებათა ფილმების მიხედვით თითქმის შეუძლებელია. ვესლის წარმოდგენით ასევე შეუძლებელია ტეილორის მსგავსი ხალხის შეჩერება, ოჯახების დაცვა. მათ უნდათ ყველაფერი იყიდონ, ხალხი დაანაწევრონ – ეს მართლაც თავისებური შემოსევაა.

  “ვესლი: . . . ცემენტის მთები, რკინაბეტონის ბლოკები, ზომბური არქიტექტურა, ამ ზომბების მიერვე აშენებული, რომ მყუდრო და მოსახერხებელი იყოს სხვა ზომბებისათვის. ზომბთა ქალაქი აი აქ! აი აქ, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ” /3.131/.

  ამ ფრაზაში კარგად ჩანს ქალაქისა და სოფლის, ბუნებისა და გონების – ტექნიკის კონფლიქტი, ძალიან კარგი შედარებებია, განსაკუთრებით ისევ “ზომბის გამოყენება”. ქალაქის ყოფის დახასიათება ზომბის პირვანდელ მნიშვნელობასაც თუ გავიხსებთ ეს საკუთარ “მეს’, ინდივიდუალობის, ნებასურვილს, პიროვნულს მოკლებულ ადამიანთა ინსტიქტებზე დაყვანილი, ცხოველობის მიჯნაზე არსებობაა, რომელიც ბრმად მიყვება სხვათა და სხვათა სურვილს. ეს უფერო, უსახო არსებაა. აი რას ემსგავსება ჩვენი ყოფა, აი როგორია ჩვენი სულიერი არქიტექტურა, ჩვენი ცხოვრების წესი. აი როგორ გვინდა ჩვენ, ქალაქელ ზომბებს გავანადგუროთ “სოფელი’ ამ შემთხვევაში ბუნება, რომელმაც დღემდე შეინარჩუნა ბუნებრივობა საკუთარი “ფერი”, სურნელი, უშუალობა. აი რისი დაკარგვის ეშინია ვესლის. ამ მნიშვნელოვანი თემით შეპარდი კვლავ უბრუნდება ამერიკული ლიტერატურის საუკეთესო ტრადიციებს: ონილსს, უაილდერსს, უილიამსს, სელენჯერს. იგი ხომ თვითონ მათ მსგავსად რეალური ცხოვრებაში სოფლად ცხოვრობს და არ ეკარება დიდ ქალაქებს, მან ბუნებასთან ყოფნა არჩია.

  ვესტონი, რომელიც უარყოფითი თვისებებით შემოდის ნაწარმოებში, თვითონაც აგრესიულობას იჩენს სამყაროს მიმართ.

  “ვესტონი: განა მზე არ ამოსულა და არ დანარცხებია ამ უბედურ პლანეტას?” /3.132/

  ვესტონსაც ცოლისაგან დამოუკიდებლად გადაუწყვეტია სახლის გაყიდვა. იგი რაღაც მახინაციებშია გარეული, თან ემუქრებიან, - ვესლის თქმით – ეს “ქალაქელი ზომბები”. თან ემმასავით ვესლის ეკითხება აზრს.

  “ვესტონი: /ვესლის/ შენ რას ფიქრობ?

   ვესლი: მე არ გავყიდიდი. შენ არა გაქვს გაყიდვის უფლება!

   ვესტონი: იგი შენი არ არის.

   ვესლი: ვიცი, მაგრამ მაინც არ ვიზამდი ჩემი რომ იყოს. . . . . . .  ჯერ -ჯერობით მე აქ ვცხოვრობ და აქ ვიცხოვრებ მანამ , სანამ არ წავალ.”

   ვესლის საუბრები დამაფიქრებელია მამისთვის. ვესლი ერთადერთი პერსონაჟია, რომელიც იბრძვის ამ სახლისთვის, გარკვეულ წინააღმდეგობას უწევს დაპირისპირებულ მშობლებს, ცხოვრებას, “წყევლას” – ერთი სიტყვით ყველაფერს.

  შეპარდისთვის სხვადასსხვა პიესებში მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს მამის თემა, როგორც პიესის მოქმედების დროს, ასევე გმირების მოგონებებში “მამა” ის სიმბოლოა დრამატურგისათვის, რომელიც ყველა მამაკაცს თანასდევს. იგი მისაბაძიცაა და განზე გასადგომიც. აქ იჩენს თავს ევროპული შექსპირული მამის აჩრდილის პარადიგმა. მამის ამბავი მითოსურ “მამად” იქცევა.

  “ვესტონი: . . . დედაჩემისაგან მოშორებით, ძმებისაგან მოფარებით ვუთვალთვალებდი მას. მას ვერავინ ვერ ამჩნევდა ჩემს გარდა. ყველანი იქ იყვნენ გვერდით, მაგრამ მას ვერავინ ვერ ხედავდა ჩემს გარდა. იგი ყველასგან განცალკევებით ცხოვრობდა, პირდაპირ ცხოვრების ცენტრში, მაგრამ ყველასგან განმარტოებით. მას ვერავინ ვერ ამჩნევდა”/3.134/.

  გარდა მამათა და შვილთა ურთიერთობებისა მკაფიოდ ჩანს ასევე არაკომუნიკაბელობის პრობლემა, როდესაც თითქოსდა ერთ მცირე სივრცეში მცხოვრები ხალხი ერთმანეთს ვერ ხედავს, ვერ ამჩნევს, შესაბამისად, არც ესაუბრებიან ერთმანეთს, ისინი ჯერ კარგავენ ერთმანეთს მერე კი ძალაუნებურად ჩნდება “სხვისი”, “უცხოს” პრობლემა. შეპარდი თითქოსდა პროცესს აჩვენებს - რა მოსდით ჩვენს მამებს, როგორ ქრებიან ისინი ნელ-ნელა ჩვენი რეალური ცხოვრებიდან, მაგრამ როგორ გადადიან ისინი ჩვენს ცნობიერებაში, რადგან მათი ადგილი ხომ ჩვენი დასაკავებელია!

  “ვესტონი: ღმერთო ჩემო, შენ ვისაც გინდა გამოიყვან მოთმინებიდან, გააგიჟებ! როგორც ჯაშუში საკუთარ სახლში, თვალყურს რატომ მადევნებ განუწყვეტლივ? /რაღაც დროის განმავლობასი ერთმანეთს უყურებენ/.

  ვესტონი საყვედურობს რა საკუთარ შვილს, ახსენდება საკუთარი თავი, მამა, თავისი მონათხრობი. აქ ჩნდება პირველი დეტალი მამა-შვილის იდენტურობისა, რომელსაც მოგვიანებით განავითარებს ავტორი. ვესტონი ხედავს, რომ იგი ძველ შეცდომას იმეორებს, რომ შვილს ტუქსავს იმის გამო, რასაც თვითონ აკეთებდა, ამიტომაც, როცა მათი მზერა შეხვდება ერთმანეთს იგი დაამატებს: “შეგიძლია მითვალთვალო რამდენიც გინდა, მაინც ვერაფერს ვერ გაიგებ” /3.134/.

  პირველი და მეორე მოქმედების მიხედვით შეიძლება ვიმსჯელოთ, თითქოსდა ელლა ქარაფშუტა ქალი იყოს, რომელიც ოცნებობს რომანტიკაზე, “ევროპაზე”, როგორც ყოველღიურობიდან დაღწევის საშუალებაზე, მაგრამ მეორე მოქმედების დასასრულს შეპარდი სწორედ მას ათქმევინებს პიესის სათაურს და მის პერსონაჟს დაეკისრება დრამის სათაურის თავისებური ამოხსნა.

  “ელლა: იცი ეს რა არის? ეს წყევლაა. მე მას ვგრძნობ. ის არა ჩანს მაგრამ ის აქ არის. ის ყოველთვის აქ არის. ის ჩვენ ყოველთვის წამოგვეწევა, როგორც ღამის წყვდიადი. მე მას ყოველ დღე ვგრძნობ, ყოველ დღე ვხედავ როგორ მოიწევს და ყოველ დღე მოდის, მეორდება. მოდის მაშინაც კი, როცა შენ ყველაფერს აკეთებ, ის რომ არ მოვიდეს. . . “

  ელლასთვის ეს წყევლა თავისებურ დაღად ქცეულა, იგი ბედისწერის ფუნქციას იძენს, რომელსაც ვერსად ვერ გაექცევი. ელლა აგრძელებს:

  “. . . ეს წყევლა მთავრობაზე უფრო მნიშვნელოვანია, მომავალშიც გადადის. ჩვენ ვავრცელებთ მას. ჩვენ მას ერთმანეთს გადავცემთ. მემკვიდრეობით ვღებულობთ და გადავცემთ შემდგომ თაობებს და ასე ვრცელდება უსასრულოდ გვინდა ეს ჩვენ, თუ არა.” /3.137/

  ელლას ფაქტიურად ეშინია იმ ბედისწერისა, რომელიც უკვე პიროვნებას კი არა, არამედ ერთნაირად მთელ ჯგუფს სდევს, სადაც პიროვნება კარგავს თავისუფლებას. ეს არ არის ანტიკური ბედისწერა – ეს ტოტალური ბედისწერაა, უუფლებობის ბედისწერა, ამიტომაც ქცეულა იგი მთელი კლასის წყევლად.

  მესამე მოქმედებას მე დავარქმევდი “მეტამორფოზებს”. ამ მოქმედებაში ავტორი ოსტატურად გვაჩვენებს გმირთა ხასიათის ცვლილებებს. ძლიერდება მითოლოგიური სიმბოლიკა და რიტუალური ელემენტები. დრამატურგიული სვლები არაჩვეულებრივ საშუალებებს იძლევა მსახიობთა იმპროვიზაციისათვის, რათა გმირის სახის მრავალფეროვნება წარმოაჩინონ. ზუსტად ამ საკითხთან დაკავშირებით საინტერესოა გერმანელი კრიტიკოსის გეორგ ჰანზელის აზრი: “შეპარდისათვის ცხოვრების მოდელი არა ფატალური იდეოლოგიაა, არამედ თხრობითი მასალა. იგი არ წერს იდეურ დრამებს. იგი სამსახიობო თეატრს ქმნის”. /12.81/.

  ვესტონი იწყებს ძველი ამბის თხრობას, რომელიც როგორც ჩანს ხშირად მოუყოლია ოჯახის წევრებისთვის, მაგრამ ახლა ვესლი თითქოსდა ნარკოზის ქვეშ არის. მან იცის, რომ სახლი დაკარგულია, რომ იგი გაყიდულია ვალებში, მას აღარაფერი არ გააჩნია. ვესტონისათვის ეს ჯერ არ არის გაცნობიერებული, თითქოსდა არც ახსოვს. იგი იმეორებს მრავალჯერ თქმულ ამბავს, რომელიც თავისებური იგავის ფუნქციას იძენს. იგი ყვება არწივის შესახებ,  რომელიც დაფრინავდა ფერმის თავზე, სადაც ვესტონი მუშაობდა. არწივი თითქოსდა ინდიელთა მეთოდოლოგიური სიმბოლოც შემოდის.

  “ვესტონი: მე უბრალოდ ვყვიროდი, ვყვიროდი . . . პატივს მივაგებდი არწივს. მსგავსი არაფერი განმიცდია, მას შემდეგ რაც პირველად გავფრინდი ცაში ბ – 49-ით. რამოდენიმე წუთის შემდეგ კვლავ დავჯექი და ჩემი საქმე გავაგრძელე. ყოველთვის ცხვრის დამუშავებისას მოჭრილ ნაწილწბს სახურავზე ვყრიდი, იგი ყოველთვის დაბლა ეშვებოდა, როგორც ავიაგამანადგურებელი მე ყოველთვის უცნაური გრძნობა მიპყრობდა.

  ვესლი: რა მოხდა მერე?

  ვესტონი: მე ცხვარს ვუყვები

  ვესლი: მე მომიყევი

  ვესტონი: შენ ყველაფერი მოსმენილი გაქვს” /3.142/.

  ვესტონი ახალ მსმენელს ეძებდა. მისი “იგავი” ოჯახის წევრებმა იციან. იგი წყვეტს თხრობას. მესამე მოქმედებაში იგი ახალ ადამიანად არის მოვლენილი, ისევე, როგორც ყველა დანარჩენი.

  მამის დასაცავად ემმა თავს დაესხა ქალაქში ბარს, რომლის მეპატრონემაც ფაქტიურად ოჯახი გაუძარცვა. ემმა მამის დასაცავად აღსდგა. მისი პროტესტი საქციელად იქცა, მხოლოდ მან შესძლო ემოქმედა. იგი ციხეში მოხვდა. ელლა ღამევე წაიყვანეს პოლიციაში. ემმაც სხვანაირია, ისიც შეიცვალა.

  ვესტონმა სრული განწმენდა - კათარზისი იგრძნო, მას თითქოსდა გონება გაუნათდა, საღად აზროვნება დაიწყო. მთელ ამ პროცესს იგი დეტალურად ყვება.

  “ვესტონი: . . . ავდექი და მთელი მეურნეობა მოვიარე. ორი წელი იქნება ალბათ, რაც ფერმა არ მომინახულებია. მე მივდიოდი და უცნაური რაღაც დამემართა. . . მაშინ მკითხაობა დავიწყე, ვინ არის პატრონი. ესე იგი მე თუ არა ვგრძნობ თავს პატრონად, მაშ ვინ არის პატრონი. ვფიქრობდი: ერთი შეხედე და ნამდვილი პატრონი გამოვარდეს საიდანმე და სული გამაცხობინოს, იმის გამო რომ მე მის საკუთრებაში შევიჭერი. უცბად ვიგრძენი თითქოს და სადღაც გაქცევაა საჭირო ან დამალვა, ან სხვა რაიმე. თითქოსდა არ შეიძლება ჩემი ყოფნა ასსეთ წესიერ ადგილას”. /13.142/.

  ვესტონი ბუნებრივად გრძნობს შეცვლის გარდაქმნის აუცილებლობას. საკუთარ მიწასთან შეხებამ გააღვიძა მასში გარდაქმნის აუცილებლობა. გაუცხოვებამ საკუთარ თავთან მიაღებინა გადაწყვეტილება. მის მონაყოლს გამუდმებით ისმენს ვესლი. ამ მოქმედებაში ისიც შეცვლილია. ემმას მსგავსად ისიც მამის დამცველად გამოვიდა და გაილახა კიდევაც მოძალადეებისაგან. მანაც გააკეთა არჩევანი და შესძლო საქციელის ჩადენა. იგი ისევე, როგორც ემმა იცავდა რა მამას იცავდა საკუთარ თავს, სახლს, სადაც ყველა ერთად ცხოვრობდა.

  “ვესტონი: დიახ მე დავბრუნდი აქ, პირველ რიგში გავიძრე ჩემი ძველი ტანსაცმელი და სიშველმა ვიარე. უბრალოდ დედიშობილად გავიარე ამ დაწყევლილ სახლში. მინდოდა შემეგრძნო , რომ მე მართლაც ჩემს საკუთარ სახლში ვიყავი, თითქოსდა სხვა ადამიანის ტყავი გამეძროს, სრულიად უცნობის” /3.142./

  იგი თვითონ ყვება სხვადქცევის ამ უცნაურ პროცესს, პროცესს ფერისცვალებისა, ნიღბის მოშორებისა. მან ფაქტიურად მთელი რიტუალი მოგვიყვა, რაც საკუთარ თავზე გსამოსცადა. მისი გამოღვიძება რთული ფსიქოლოგიური პროცესია. იგი მიდის სხვა გმირთა მეტამორფოზის ფონზე. მან უზარმაზარი გზა გაიარა იმისთვის, რომ დაბრუნებულიყო თავის ძველ სახეს, მდგომარეობას, რომელიც მძიმე გარემოებებმა დააკარგვინეს. განა შემთხვევითია მისი ფრაზა: “ხანგრძლივი არყოფნის შემდეგ დავუბრუნდი ჩვეულ ცხოვრებას”. იგი აგრძელებს თხრობას და ყოველი დეტალის აღწერით ცდილობს აღადგინოს თავის საქციელთა ჯაჭვი, რამაც იგი მოამზადა ამ გადაწყვეტილებისათვის – “ყოველთვის დახრისას, რათა ამეღო ვინმეს ნივთი, ვგრძნობდი, თითქოს ეს ადამიანი, აქ, ოთახშია. თითქოსდა ტანსაცმელი ჯერ კიდევ მასზეა/ვისაც იგი ეკუთვნის/. ვგრძნობდი რომ თითქმის ყოველ თვენთაგანს ვიცნობდი. თითოეულს განცალკევებით. თითქოსდა სისხლით და ხორცით შეგიცანით”. ქონდა რა ვესტონს “ტოტალური აფაზია”, ხდება რა მისი რეანიმაცია, მახსოვრობის აღდგენა, გახსენება ყოველი დეტალისა, რაც მის სულში შეგრძნებებს იწვევს. თითქოსდა ჩვენი სხეულები შეეზარდნენ ერთმანეთს, ისე რომ ვერასოდეს ვერსად ვერ წაუვალთ ერთმანეთს. მე ვგრძნობდი – რა სწორად არის ყველაფერი მოწყობილი. სწორია, რომ ჩვენს ძარღვებში ერთი სისხლია”.

  ჩატარდა თავისებური ციკლი ინიციაციის რიტუალისა, რომელიც თითქმის ყველა გმირის ცხოვრებაში, მათ გონებაში შესრულდა, რომლის მსაჯული თვით განგება ან ბუნება გამოდის. ლაპარაკია საბოლოო ნავსაყუდელზე, რომელიც დაბრუნებისას შეიმჩნევა ეს ბოლო გაჩერებაა ამიტომაც არის ასეთი გრძნობის მიერი შეგრძნება საკუთარი სისხლისა, ხორცისა. შეპარდი ამზადებს ახალ თემას, რომელსაც მალე შემოიტანს პიესაში -  ეს ამერიკისთვის ერთერთი უმნიშვნელოვანესი სიმბოლოა, რომელიც სისხლით და ხორცით ერთიანდება – ერთიანი ოჯახი.

  “ოჯახი ხომ მსოფლიოს ხალხთა უჯრედია. ეს მთელი ცოცხალი სამყაროს უჯრედია. თვითონ ბუნებამ ისურვა ყველა ერთ ჭერქვეშ შევეყარეთ, იმიტომ კი არა, რომ ჩვენ ერთად ყოფნა გვიბრძანეს, არამედ იმიტომ, რომ ეს ბუნების ზედანიშნულებაა”. /3.143/.

  ვესტონის მთელი ეს შეგონება, ინიციაცია, მისი სხვადქცევა ერთ აღმოჩენას მოხმარდა, მას უნდა აღმოეჩინა ადამიანისთვის ერთერთი მთავარი ამოცანა – ეს ოჯახის შექმნაა. ოჯახისა, როგორც სამყაროს ცენტრისა და ბურჯისა. ვესტონის ეს მონოლოგი გამოიყურება როგორც ჰიმნი, თავისებური პასტორალი ოჯახური იდილიისა. იგი ის ბრმაა, რომელსაც ეს წუთია თვალები აეხილა, სისხლი აუმოძრავდა და შეამჩნია საკუთარ ოჯახში ჩადებული პოტენციური ძალა, რომელსაც საკაცობრიო მოდელად ანაზოგადებს.

  ყველაზე მოუმზადებელი ვესტონის ასსეთ გამოსვლაზე ელლაა.

  “ელლა: ჩვენ რა ერბო კვერცხმა საფილოსოფოსოდ განგვაწყო? ჩვენ თურმე ღამის განმავლობაში გამოვფხიზლდით? გავიღვიძეთ? აქ კი სრულიად ახალი ცხოვრებაა? რა ჯანდაბაა! მე მთელი ღამე ემმას მოსულიერებას მოვანდომე, ბატონ ფილოსოფოსთან კი დავბრუნდი? თვით ბატონ სიკეთეს განსახიერებასთან! იცი რას გეტყვი ძვირფასო, შენს ბოდვას თვითონვე უსმინე, ამით ჩემს გულს ვერ მოიგებ!” /3.144/.

  ელლას ეს სიტყვები გროტესკულად, შეიძლება ნიშნის მოგებადაც კი ჟღერდეს, რადგანაც იგი თითქოსდა ირონიულად უცქერის მის შეცვლას. მას ხელი ყველაფერზე აქვს ჩაქნეული. ამ ფრაზებს თითქოსდა ცრემლმორეული ამბობს. მისთვის მეუღლის ასეთი მეტამორფოზა თითქოსდა დამაბნეველიცაა, რადგანაც მისთვის უკვე ყველაფერი თავზარდამცემია. ელლა ახალი მოსულია ციხიდან სადაც ემმაა დაკავებული.

  შეპარდი იძლევა საკმაოდ ვრცელ რემარკას, რომელშიც უკვე მთლიანობაში იხსნება სარიტუალო მოქმედება, რომელიც წინარემიზანსცენის პრინციპზეა აგებული. რემარკაში აღწერილი სცენა, ერთდროულად აერთიანებს რამოდენიმე რიტუალს, მამის საქციელთა განმეორებას, განბანვას, ინიციაციას და მზადებას მსხვერპლთშეწირვისთვის.

  “სცენაზე მარცხნიდან შემოდის ვესლი. აბსოლუტურად შიშველი, სველი თმებით, ის შეძრწუნებულია, ვესტონი ყურადღებას არ აქცევს, აგრძელებენ საუზმის მზადებას და ლაპარაკს. ვესლი სცენაზე დაბორიალობს და ელლას უყურებს. ისიც მას უყურებს რეაგირების გარეშე. იგი შეტრიალდება და ვესტონს უყურებს. უყურებს ბატკანს და მისკენ მიემართება. დაიხრება და ხელში აიყვანს. გაყავს მარჯვნივ”. /3.145/.

  ეს რემარკა თითქოსდა მშრალი მოქმედების აღწერაა, მაგრამ იგი უზარმაზარი აზრის შემცველია, რომელიც მთლიანად ამოიკითხება სცენაზე გათამაშებისას, როდესაც უდიდესი მნიშვნელობა ფერწერული კომპოზიციების გამოყენებას მიენიჭება მიზანსცენის აწყობის დროს, ისე როგორც ეს რემარკაშია მოცემული. ეს სამი პერსონაჟი – მათი სამკუთხედი მზერითი გადაკითხვა, სრულიად შიშველი ვესლი, როცა სიშიშვლე თითქმის საკრალური სიმბოლოდაა ქცეული. მთელ ამ მოქმედებებს კი ლოგიკური და ამაღლებული წერტილი ესმება ბატკნის ხელში აყვანით. ბატკანი კომპოზიციურ სიმბოლოდ იქცევა შიშველ სხეულთან მიმართებაში, რომელიც უკვე ბიბლიურ სიმბოლიკას გვახსენებს და გაშიფრვასაც არ მოითხოვს, რაც დაკავშირებულია აბრამთან. ეს შეიძლება მინიშნებაც იყოს. ვესლი ვალდებულია ცხოვრებისეული არჩევანი გააკეთოს.

  რემარკა გრძელდება “მარჯვნიდან შემოდის ვესლი, ვესტონს ბეისბოლის ქუდი ახურავს, მას პალტო და ტენისის კეტები აცვია. ჩერდება” ვესლიში ხდება, თითქოსდა განწმენდის და ინიციაციის უკუპროცესი, თუკი მამა უბრუნდება რეალობას, ბუნებას. ამ რიტუალის გავლით ვესლი პირიქით “მამად” იქცევა-თავისებურ ზომბად, რომელსაც თითქოსდა მახსოვრობა, წარსული აქვს დაკარგული. იგი დათრგუნულია. მან დაკარგა ინტერესი ცხოვრებისადმი.

  “ვესტონი: რას აკეთებ ამ ძონძებში?

   ვესლი: მე ისინი ვიპოვე

   ვესტონი: მე გადავყარე! რა ხდება შენს თავს? მოდის, აბაზანას ღებულობს, მერე კი მაწანწალის ძონძებს იცმევს, რომელზეც გული ერეოდა,  ზედ შარდავდა და ღმერთმა უწყის კიდევ რას არ შვებოდა.

   ვესლი: მე ის მიხდება.”/3., 145/

   იგი თვითონ თანხმდება მაწანწალის ტანსაცმელზე, მან თითქოსდა გადაწყვიტა ახალი ინიციაციის დიდ გზაზე დადგომა. იგი საკუთარ თავს მაწანწალაში, მათხოვარში ასაგნობრივებს. ამავე დროს ირკვევა, რომ მან ბატკანი მოკლა-დაკლა. აქ სიტყვის ზუსტ მნიშვნელობას ალბათ აზრი აღარა აქვს, რადგან აზრობრივად მან ალბათ მსხვერპლთშეწირვის აქტი ჩაატარა. იგი “მკვლელი” ხდება, ქურუმი-ზომბი. ვესლი სწირავს ამ პატარა ბატკანს უხილავ მომდგარ გამანადგურებელ ძალას, რომლითაც ოჯახს განსაცდელს მაინც ვერ ააცილებს. მამას კი მექანიკურად პასუხობს, რომ “ჩვენ რაღაც უნდა ვჭამოთ” – ეს მაშინ, როდესაც მაცივარი გამოტენილია საჭმლით. მისი პასუხი მექანიკურია, არა ჰგავს სიმართლეს, ის რომ მათ შიათ და ამის გამო დაკლა ბატკანი.

  “ვესტონი: ეს არ არის კარგი. ეს-ეს არის ახალ გზას დავადექი, ეს-ეს

           არის ზედაპირზე ამოსვლა დავიწყე.

   ვესლი: არაფერი არ გამოგივა. მათ ყველაფერი მოიფიქრეს.”/3., 147/.

    ვესლისთვის ყველაფერი გადაწყვეტილია. იგი ფიქრობს, რომ   

 “ქალაქელმა ზომბებმა” ყველაფერი მოიფიქრეს მათ მაგივრად, რომ ბედისწერას, წყევლას უკვე ვეღარსად ვერ გაექცევიან.

  “ვესტონი: მე უკვე მზად ვიყავი ახალი ცხოვრებისთვის, ეს უსამართლობაა!

  ვესლი: ისინი ჩვენ წამოგვეწიენ, როგორც რაღაც მცოცავი ჭირი. ჩვენ ვერც კი 

         შევამჩნიეთ”.

  ვესლი კვლავ უბრუნდება ქალაქელი ზობმების თავდასხმას, შემოსევის თემას, ადამიანთა სასოწარკვეთილებას, უუნარობას. ვესტონისათვის წარმოუდგენელია, რომ სწორედ ახლა, როდესაც მან ყველაფრის თავიდან დაწყება გადაწყვიტა, წინ ხვდება დიდი წინააღმდეგობა.

   ამ პიესიდან მრავალი პარალელის გაკეთება შეიძლება ჰ. იბსენის “გარეულ იხვთან” – ვესტონი თვითონ ამბობს, რომ სწორედ ახლა, როცა მან დააპირა ცხოვრების ზედაპირზე ამოსვლა, მას ყველა გზა გადაეკეტა. ვესლი თითქოს ის “ბულდოგია”, რომელიც ცდილობს, რომ ვესტონმა ცხოვრებას რეალურად შეხედოს. ეს კიდევ თავისებური კავშირია შეპარდისა და ევროპული დრამატურგიისა.

  “ვესტონი: ყველაფერი თავიდან დავიწყე...იმიტომ, რომ აქ წამოვიწყე ჩემი 

          მეურნეობა! დავფუძნდი! აქ დასრულდა ჩემი მოგზაურობათა ბილიკი!  

          აი აქ, აქ! მე მოვაღწიე ზუსტად ამ ადგილს! სხვაგან წასასვლელი

          არსადა მაქვს! მორჩა! გათავდა!

  მისთვის მნიშვნელოვანი აღიარებაა მოგზაურობის დამთავრება. მისი ინიციაცია აქ, ამ წერტილზე, მის საკუთარ სახლში დაცრულდა, მისი ოჯახის ხელახალი აღმოჩენით.

  “ვესტონი: ... რატომღაც ყველაფერი ჩემს საწინააღმდეგოდ შემობრუნდა. 

          ყველაფერი ას ოთხმოცი გრადუსით შემობრუნდა ჩემს

          საწინააღმდეგოდ. მე ყოველთვის სადღაც სხვაგან ვეძებდი. ის კი  

          ყოველთვის ამ სახლში, აქ იყო”./3.,147/.

  შეპარდი კვლავ ნაცნობ თემას იყენებს და ვესტონი კვლავ გახსნილად ამბობს იმას, რომ რასაც ჩვენ ყველანი მთელი ჩვენი ცხოვრების განმავლობაში დავეძებთ, სადღაც სხვაგან. ის ჩვენს გვერდითაა- ეს თავისებური “ცისფერი ფრინველია”, რომელსაც ავტორი ხაზს უსვამს. ძიების სურვილს ჩვენში სულიერი ტკივილი იწვევს, მისი წუხილი იძულებულს გვხდის წამალი ვეძებოთ. ვესლი მოთენთილი ამბობს, რომ მას შია, თიოთქოსდა რაღაცეებს ჭამს და აფურთხებს. მაგრამ მას სხვა შიმშილი აწუხებს, იგი სულიერ შიმშილს განიცდის. მამისგან განსხვავებით მან იმედიც დაკარგა. აბსოლუტური სიშიშვლე მისთვის პირდაპირი აღმოჩნდა. იგი ჩვენს წინაშე გაშიშვლდა სულიერადაც, მერე კი მხოლოდ “მამის ტყავი” იპოვა თავისი სიშიშვლის დასაფარავად. მაგრამ ტკივილს, მისი გონის ტკივილს და სულიერ კივილს ვერაფერი ვერ მოუხერხა.

   სახლში ბრუნდება ემმა და ავტორი საინტერესო დიალოგს გვთავაზობს და-ძმას შორის.

   “ემმა: ავადმყოფო, რატომ ჩაიცვი მისი ტანსაცმელი? შენ რა ოჯახის 

         უფროსი ხარ, თუ ვინა ხარ? მამა ვესლი?

    ვესლი: მე მისი წამალი ვსიმჯე, მაგრამ არ მიშველა.

    ემმა: მას წამალი აქვს?

    ვესლი: /უფრო თავისთვის ლაპარაკობს, ვიდრე ემმასთვის/ მე ვსინჯე 

           ცხელი აბაზანის მიღება. ისეთი ცხელის, როგორსაც გავუძლებდი.

           შემდეგ ყინულივით ცივის, მერე სახლში შიშველი დავდიოდი. არ

           მიშველა, არაფერიც არ მოხდა. ველოდი, რომ რამე მოხდებოდა.

           ქუჩაში გავედი. გავითოშე და ჩასაცმელის ძებნა დავიწყე. ნაგავი

           გადავქექე და მისი ტანსაცმელი ვიპოვე.”

   ემმასთვის თითქოსდა მოხდა როლების გაცვლა. ვესლი გახდა ვესტონი-მამა. ამ შეკითხვაში უნდობლობაა, გარკვეული ცინიზმი. მაგრამ არის მინიშნება-ოჯახის ერთ-ერთი წევრი მაწანწალის, ოჯახის პატრონის ნიღაბს ვერსად გაექცევა.

 “ემმა: ნაგავში იქექებოდი?

 ვესლი: ხელებიდან ჯერ კიდევ ბატკნის სისხლი წვეთავდა. რაღაც მომენტში, წამებში ვიფიქრე, რომ ის ჩემია. გავიფიქრე, ეს მე ვიცლებოდი სისხლისაგან...”

  ვესლი ცხვრის დაკვლით თითქოსდა საკუთარ თავს სწირავდა-ვის? ცხოვრებას, ზომბებს?

  “ვესლი: ყველაფერი ჩავიცვი, რასაც ის ატარებდა, მისი ბეისბოლის ქუდი,

          ტენისის კეტები, მისი პალტო და ყოველთვის, როგორც კი მის ნივთს

          ვიცმევდი, მეგონა მისი ხორცით ვიმოსებოდი. ვგრძნობდი, ის ხდებოდა

          პატრონი ჩემს სხეულში... ვგრძნობდი, ჩემი “მე” როგორ იხევდა უკან.

          ვგრძნობდი ყარაულის ცვლასავით, როგორ შემოდიოდა ის ჩემში და

          მე მივდიოდი”/3.,148/.

ვესლი დეტალურად ყვება საკუთარი თავიდან სხვად გადაქცევას. უფრო სწორად, იგი მამობის კომპლექსის მატერიალიზაციას ახდენს. პირდაპირი საქციელით – გადაცმით, გარდასახვით, მამამისის ტანსაცმელში გამოწყობით, საკუთარი მეს დაკარგვით, სხვის ადგილზე დადგომით.

 “ემმა: ... შენ ვერ ხედავ უბედურების ნიშანს. ვერ ისწავლე ასეთი რამეების  

      შემჩნევა თუ არა და შენი საქმე გათავებულია. ადამიანებს არ უნდა ენდო,

      როდესაც ისინი თვალებში შემოგცქერიან, შენ მათ ზურგს უკან უნდა

      შეხედო. დაინახო, რა აქვთ მათ უკან, რას მალავენ. ყველა ყველაფერს

      მალავს, ყველა. არავინ არ გამოიყურება ისე, როგორც სინამდვილეშია”./3.,148/.

ემმას ეს სიტყვები საზოგადოების უმკაცრესი შეფასებაა. მას მართლაც შეეცოდა თავისი ძმა, რომელთანაც მუდამ კონფლიქტი ჰქონდა. იგი ერთადერთხელ მიმართავს მას მოფერებით “ვეს”. ცდილობს დაამშვიდოს და მარტივი ჭეშმარიტება გააგებინოს. ემმა გაკვრით შეეხება წყევლის თემას და პირველად მთელი პიესის განმავლობაში ამოხეთქავს დაგროვილი სათქმელი. იგი ნიღაბს ხდის ადამიანებს და ვრწმუნდებით, რომ ის მითიური “ევროპაც” გაქცევის საშუალება იყო დედამისისთვის და სხვა არაფერი. ამ სიტყვებში ჩანს მისი გადაწყვეტილება, მკაცრი ცხოვრებისეული გამოცდილება. მან ისროლა, გაიმეტა ხალხი სასიკვდილოდ იმიტომ, რომ მანამდე მათ გაიმეტეს იგი. ციხეშიც იჯდა ერთი ღამე, მაგრამ მან მთელი ცხოვრების გაკვეთილი მიიღო. იქ მან პიროვნული არჩევანი გააკეთა.

“ემმა: /გასვლისას/ მე წავედი, წავედი! რომ აღარასოდეს დავბრუნდე”/3.,149/.

ემმას მხრიდან სცენის დატოვება ამ სიტყვებით – ცხოვრების დატოვებასაც ემსგავსება. როდესაც იგი შენობიდან გადის, ისმის მანქანის აფეთქების ხმა. აღარ კონკრეტდება აფეთქდა თუ არა ემმა. ამას ავტორი მაყურებელს უტოვებს გადასაწყვეტად. მაგრამ იგი სამუდამოდ წავიდა ამ ოჯახიდან, როგორც მსხვერპლმა, ისე დატოვა ეს გარემოცვა.

“ელლა: ემმა კი სახლიდან წავიდა. ნამდვილად წავიდა ცხენით. არ მეგონა, რომ ის ამას გააკეთებდა. თითქოსდა სიზმარი ვნახე, რომ ის მიდიოდა. ამის გამო გამომეღვიძა”/3.,149/.

ელლა თითქოს ბოდვაშია, იგი ვეღარ ცნობს ვერავის, არეულია სინამდვილე და სიზმარი, ვესლი და ვესტონი. შიში ისადგურებს მის სულში.

“ელლა: რაღაცამ გამკრა, თითქოს ძვალსა და რბილში, გამკრა, როგორც კი ამ ცხვარს შევხედე”.

მას გული უგრძნობს, როგორც მშობელს-დედას, იგი თითქოსდა ორაკულივით იწყებს სიმბოლოების ახსნას. მისთვის ეს ყველაფერი სიზმრად იქცევა, როგორც ამოსაკითხი, ამოსაცნობი ობიექტი. ცხვარი მსხვერპლია. ელლას არ სჯერა, რომ ცხოვრება მხოლოდ ვესლის მსხვერპლთშეწირვითაა  კმაყოფილი – წყევლას არა აქვს საზღვრები. ელლა გამოუვალ მდგომარეობაშია და ცდილობს ვესტონის იგავის გახსენებას.

“ელლა: მართალია. მოდის უზარმაზარი კატა, პირდაპირ მინდვრიდან. ხტება სახურავზე და ნაჭრების, თუ რაც იყო იმის ყნოსვას იწყებს.

ვესლი: /ისევ ზურგითაა მასთან/ არწივი მოწყდება ადგილს, კლანჭებით

      ჩაეჭიდება კატას და ცაში თან გაიყოლებს, კატა საზარლად ჩხავის.

ელლა: /უყურებს ცხვარს/ მართალია. ისინი შეებმებიან ერთმანეთს, ებრძვიან ერთმანეთს გიჟებივით შუა ცაში. კატა მკერდს უბრდღვნის, არწივი კი ცდილობს მის დანარცხებას, კატა არ ანებებს თავს, რადგანაც იცის სიცოცხლე არ უწერია თუ ჩამოვარდა.

ვესლი: არწივს კი ცაში ფატრავენ შუაზე. არწივი ცდილობს  

       განთავისუფლდეს კატისაგან. კატა კი არ უშვებს.

ელლა: ისინი ერთად ენარცხებიან მიწას და იმსხვრევიან” /3.,149/

დედა-შვილი ერთმანეთს ენაცვლებოდნენ ამ იგავის მოყოლაში, მის დასრულებაში. ამთავრებენ და ეგრევე სიცარიელე ისადგურებს. ემმა ალბათ მართლა აფეთქდა – მსხვერპლთშეწირვამ მატერიალური სახე მიიღო. იგავის აზრი კი უფრო მეტად სიმბოლური ხდება. იბრძვიან არსებობისთვის. საკვებისთვის ებრძვის ერთმანეთს ორი ცხოველი-არსება, თითქოსდა მათ აღარ უნდათ ბრძოლის გაგრძელება, მაგრამ თავის დანებება შეიძლება საბედისწეროდ დამთავრდეს, ამიტომაც ისინი ორივენი განწირულნი არიან, რადგანაც ეს თავისებური წყევლაა.

პიესა სრულდება, ვესლი ზურგით დგას ელლასთან, რომელიც ბატკანს მისჩერებია. რა რჩება სცენაზე, იმედმოშლილი, დანგრეული ოჯახი, რომლისგანაც ცხოვრებამ მძიმე მსხვერპლი მოითხოვა. ისინი ვერ გაექცნენ ბედისწერას – წყევლამ უწიათ. უსუსურნი არიან ადამიანები ბუნების კანონების წინაშე, როცა ისინი მას მისდევენ. დაგვიანებულია ცხოვრების ბოლოს ბრძოლა თავისუფლებისაკენ, ან ცხოვრების შესაცვლელად. იგი თანდაყოლილი უნდა იყოს. არცერთი გმირი არ არის უარყოფითი პერსონაჟი, ისინი უბრალოდ უბედური ადამიანები არიან. მათ უყვართ ერთმანერთი, აკი თავსაც კი სწირავენ ერთმანეთს, მაგრამ აქ სადღაც ამერიკაში არც ეს შველით.

მაშ რა არის ავტორის აზრი, რატომ ხატავს იგი ასე მძიმე სურათს პიესაში, სადაც ლაპარაკია ოჯახის მნიშვნელობაზე, ურთიერთგამტანობაზე და მრავალ სხვა პრობლემაზე, ავტორისთვის ნაწარმოები სამაგალითოა ყველა ადამიანისთვის, თუ რას შეიძლება ისინი აცდნენ, როგორ უნდა აერიდონ ისინი ცხოვრების წყევლას.

პიესაში მრავალი მითოლოგიური ქვეტექსტია, მოიძებნება წინარემიზანსცენებიც: ცხვრის დაკვლა, შეწირვა, როგორც მსხვერპლთშეწირვის აქტი, სისხლის გამოყენება. იგავის თხრობა, შვილის მიერ მამის ტყავის გადაცმა და ა.შ. ერთი სიტყვით თეატრისთვის ძალიან საინტერესოდ დასადგმელი პიესაა.

უცნაური თვისება გამოიხატა პიესაში შეპარდის ბრწყინვალე ვიზუალური კინოენა, კადრებად დაყოფა. თხრობაშივეა ჩადებული გმირის პლასტიკა.

რა გვრჩება ემოციურად ამ პიესისაგან ავტორის სიტყვებით, რომ ვთქვათ მითოლოგიური ემოციები. ამის შესახებ ძალიან საინტერესოდ ამბობს: “საქმე იმაშია, რომ მითის ძალას წარმოადგენს ემოპციათა კავშირი, ერთდროულად უძველესსა და ყველა დროს შორის. მაგალითად თქვენ უყურებთ “რომეო და ჯულიეტას”, როგორც მითს, თქვენ გაქვთ გრძნობა, რომ უყურებთ პიესას/სანახაობას/, როგორც ჭეშმარიტებას ყველა დროისთვის... პიესის წერის დროს იმედი მაქვს რომ დაიმორჩილებ ემოციებს. ეს არ არის ინდივიდუალური, ან ფსიქოლოგიური ემოციები, არ არის კათარზისი. ეს არის, როდესაც ყველაფერს ანთავისუფლებ, მაგრამ ეს ემოციები და გრძნობები აერთიანებს ყველას, მაგრამ თუ ეს ემოციები გამომდინარეობენ პიესის მიერ დასმული კითხვებიდან, აჩვენებენ ან გახსენებენ რაღაცას, რასაც ბოლომდე ვერ შეეხები, ის გიღვიძებს ცნობისმოყვარეობას მისდამი. ის იწყებს მოქმედებას იმ მიმართულებით, რაც ყველამ კარგად ვიცით, მიუხედავად იმისა, საიდანა ვართ წარმოშობით, ან ვინა ვართ. ეს ანკესზე წამოგების გარკვეული ხერხია, ეს არის ჩემთვის მითოლოგიური ემოციები”/10.,4/. მსგავსი მითოლოგიური ემოციები, რომელიც თითქოსდა მითოლოგიური ცნობიერების ზედაპირზე ტივტივებს, რასაკვირველია, რომ ამ პიესაშიც ჩნდება, იქნებ სწორედ ეს მითოლოგიური ემოციების შემოტანა არის შეპარდისეული ამერიკული მითოლოგიზმი, ვიტყოდი, რომ ეს მხოლოდ ერთ-ერთი ნიშანია მისის შემოქმედებისა და მათთან მიდგომისა.

ამერიკელი კრიტიკოსი ჯენიფერ ადენი სემ შეპარდის შემოქმედების ძალიან ზოგად დახასიათებას გვაწვდის:”პერსონაჟებს მის პიესაში შეუძლიათ საკუთარი მიწა მიატოვონ, დაღუპონ ის, მაგრამ ეს საქციელნი-მაღალი იდეალების ღალატია.

სიკეთე და სიბოროტე, სიცრუე და სიმართლე პიროვნება და საზოგადოება, დამოუკიდებლობა და ტყვეობა, ჩვენ და ისინი, ყველაფერი ეს ის თემებია, რომლებიც ჩნდებიან შეპარდის პიესებში. მისი პიესების გმირები ხშირად შემოქმედი პიროვნებებია: როკის ვარსკვლავები, ჯაზის მუსიკოსები, ნათელმხილველები ხდებიან მოტაცებებისა და დევნის მსხვერპლი. მათ აწამებენ, გონებას აკარგვინებენ და ბოლო-ბოლო ცუდი ხალხი კლავენ მათ, რომლებიც ცდილობენ მათ გამოყენებას. პიესების გმირებს ბნელი ძალები ემუქრებიან: ორთავიანი ურჩხული, ღორი, ან კოსმოსიდან ჩამოსული სადისტები, რომლებიც იძულებულს ხდიან თავის გადასარჩენად გაიქცნენ.”/11.,50/.

როგორც უკვე აღინიშნა, შეპარდი ხშირად თანამშრომლობდა კინოსთან. პირველი ფილმი, რომელიც მან თვითონ გადაიღო, როგორც კინო რეჟისორმა იყო “შორეული ჩრდილოეთი”. იგი არის 40-ზე მეტი პიესის და 10-ზე კინოსცენარის ავტორი.

დღეს სემ შეპარდი ცნობილი კინომსახიობია, მისი თაობის ერთ-ერთი წამყვანი დრამატურგია, სცენარისტი, დამდგმელი საკუთარი პიესების და ფილმების რეჟისორი.

1983 წელს შეპარდის მამა ავტოკატასტროფაში დაიღუპა “ბავშვობაში მამასთან კონფლიქტს და გაღიზიანებებს ხსნი-ამბობს სემ შეპარდი ნიუ-იორკ ტაიმსისი ერთ-ერთ ინტერვიუში, მამის გარდაცვალების შემდეგ- მერე კი ამ გაღიზიანებაში საკუთარ თავს ადანაშაულებ”.

მას არ მოსწონდა თავისი სახელი სემიუელ შეპარდ როჯერსი. მან შეიცვალა იგი. ოცნებობდა როკენროლზე და გახდა როკ ჯგუფის დასარტყმელების მუსიკოსი. იგი იყო კინომატოგრაფიით მოხიბლული და როცა გაიზარდა გახდა კინოვარსკვლავი და ცოლად შეირთო კინოვარსკვლავი. გატაცებული იყო კოვბოური ფილმებით და თვითონ გახდა ნამდვილი კოვბოი. გახდა ცნობილი ამერიკელი მწერალი-განდეგილი. მის პიესებში უხვადაა დევნა და გაუჩინარებანი. სემ შეპარდს მოსწონს იყოს უჩინარი.

თვით შეპარდი ხდება თავის ცხოვრებითა და შემოქმედებით ამერიკული ოცნების საუკეთესო მაგალითი. მან ყველაფერს მიაღწია. იგი არის 72 წლის მულტიმილიონერი, ნიჭიერი და ენერგიით აღსავსე შემოქმედი, რომელმაც ჯერ კიდევ უნდა შექმნას ხვალინდელი დღის ხელოვნება.

 

 

ზოგიერთი ქრონოლოგიური ცნობები სემ შეპარდის შესახებ

 

სემ შეპარდი დაიბადა 1943 წლის 5 ნოემბერს, ფორდშერიდანში, ილინოისში, ამერიკის შეერთებულ შტატებში - 2017 წლის 25 ივლისი.

მუშაობდა რანჩოზე, აშენებდა ცხვარს, მოჰყავდა ფორთოხალი, მონაწილეობდა როდეოზე, სწავლობდა სოფლის მეურნეობას.

1961 წელს

მუშაობს და თამაშობს საშუალო სკოლის თეატრალურ დასში, წერს პირველ თეატრალური პიესებს. ხდება მოძრავი ჯგუფის წევრი.

1963 წელს გადადის ნიუ იორკში, სადაც იწყებს მუშაობას თეატრალურ პიესებზე.

1964 წელს “ჯინიზისის” თეატრში პირველად ახორციელებს ორ ერთმოქმედებიან პიესას “კოვბოი” და “ქვათა ბაღი”.  ერთ წელიწადში წერს მომდევნო ხუთ პიესას. 1990 წლამდე იგი ქმნის ორმოცზე მეტ პიესას, რომელთაგან თერთმეტს მიღებული აქვს “ობი ევორდის” პრემია.

1971 წელს მიდის ემიგრაციაში ინგლისში.

1972 წელს აქვეყნებს “მიმინოს მთვარეს” /პროზა და ლირიკა/

1978 წელს იწყებე მისი კინოკარიერა. მთავარ რომს ასრულებს ფილმში”სამოთხის დღე”, შემდეგი მნიშვნელოვანი როლები იყო ფილმებში “ფრენსისი” 1982 წ., “კარგი მასალა” 1983 წ., “სოფელი” 1984 წ., “ჰომო ფაბერი” 1990 წ. და სხვა.

1979 წელს ბრუნდება ამერიკაში წერს სცენარს მ. ამტონიონის ფილმისათვის “ზაბრისკი პოინტ”

1979 წელს მიანიჭეს პულიტცერის პრემია, დრამატურგიაში – პიესა “დასამარებული ბავშვი”.

1980 წელს ბეჭდავს პირველ მოკლე მოთხრობებს “მოტელის ქრონიკა”

1982 წელს სანფრანცისკოს “მეჯიქ თეატრში” პირველად იდგმება პიესა “ნამდვილი დასავლეთი”.

1983 წელს შეპარდი დგამს სანფრანცისკოს “მეჯიქ” თეატრში “სიყვარულით შეშლილს”.

1984 წელს ვიმ ვენდერსისთვის წერს სცენარს ფილმისათვის “პარიზი ტეხასი”

1987 წელს ჯესიკა ლანგთან ერთად ოჯახით გადავიდა ვირჯინიაში. ამჟამად ცხოვრობს ფერმაში ნიუ – მექსიკოში.

90-იან წლებში აქტიურად თანამშრომლობს კინოსტან. შეასრულა ათობით როლი სხვადასხვა მხატვრულ ფილმში.

შეპარდის ცნობილი პიესებია: “სამოთხის დღენი”, “ადამიანი ძონძებში”, “აღდგომა”, “ბეიბი ბუმი”, “კარგი მასალა”, “მშიერი კლასის წყევლა – კრულვა”, “ნამდვილი დასავლეთი”, “დოღის წინასწარმეტყველის გეოგრაფია”, “ბოროტმოქმედების ბოღმა” და სხვა.

 

გამოყენებული ლიტერატურის სია

1.       გურჯიევი გიორგი “გახსოვდეს თქვენი თავი” //გაზ. “რუბიკონი” 15 მაისი 1989 წ. № 1

2.       Сэм Шепапард “Истиный запад” // ж. театр1991 №3

3.       Сем Шепард       “Где-то в Америке”//. Современная драматургия 1990 №2

4.       Коренева М.  Творчество Юджина О Нила и пути Американской драмы., Наука 1990

5.       Почти Греческая трагедия // г. Экран и сцена №39  27 сентября 1990

6.       Семенов Владимир  “Человек в калейдоскопе”// ж. Современная драматургия 1990  №2

7.       Дни театра Федеративной республики Германии в Москве 1989 Вест ЛБ Вестдойче Ландесбанк

8.       Пави Патрис Словарь театра  М., Прогресс 1991

9.       Shepard Sam Seven plays, Fathor and Father London Boston 1988

10.     Shepard Sam  Keeps Moving by Amy Lipman // Toronto Freepress nov. 1984  vol.I, №1

11.      Jennifer Allen “Requir Magazine” 1988

12.     Rensel George Insest im Country, Look Frankfurter Allgemeine Zeitung 22.4.1986

13.     Russell Tayler John, The Penguin Dictionary of Theatre, Penguin books 1978